/

/

/

/

/

2023-10-12

PRAWO AUTORSKIE

Zagadnienia związane z ochroną praw autorskich w Polsce reguluje ustawa O prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 r. wraz z późniejszymi zmianami.
 

 

PRZEDMIOT I PODMIOT PRAWA AUTORSKIEGO

 

Przedmiotem prawa autorskiego jest utwór, czyli "każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia" (art. 1 ust. 1).

Ustawa wyróżnia, ze względu na sposób prezentacji utworu:

  • utwór opublikowany – jest to taki "utwór, który za zezwoleniem twórcy został zwielokrotniony i którego egzemplarze zostały udostępnione publicznie" (art. 6 ust. 1 pkt. 1),

  • utwór rozpowszechniony – to ten, "który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie" (art. 6 ust. 1 pkt. 3).

Podmiotem prawa autorskiego jest twórca utworu – przepisy mówią, że "prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej" (art. 8 ust. 1).
 

 

TYPY PRAW AUTORSKICH

 

  • autorskie prawa osobiste, które "chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem" (art. 16) – prawa niezbywalne i nieograniczone w czasie, tzn. autor nigdy nie może zrzec się swojego autorstwa,

  • autorskie prawa majątkowe – "twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu" (art. 17), są to prawa:

    • zbywalne, tj. twórca może przenieść część swoich praw majątkowych na inną osobę lub instytucję,

    • ograniczone do 70 lat od śmierci autora, w związku z tym dziedziczne.
       

 

DOZWOLONY UŻYTEK

 

Zgodnie z ustawą, w ramach dozwolonego użytku:

  • "bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego" (art. 23 ust. 1); oznacza to, iż można wykonać pojedynczą kopię fragmentu lub nawet całego dokumentu, ale tylko i wyłącznie na własne potrzeby.

  • "zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego" (art. 23 ust. 2),

  • "można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej" (art. 34).
     

 

LICENCJE CREATIVE COMMONS

 

Creative Commons

Creative Commons Polska

międzynarodowy projekt oferujący darmowe rozwiązania prawne i inne narzędzia służące zarządzaniu przez twórców prawami autorskimi do swoich utworów

>> poznaj typy licencji CC

Science Commons
Scholar's Copyright Addendum Engine

narzędzie umożliwiające autorom publikacji wygenerowanie formularza PDF dot. zachowania praw autorskich, który można dołączyć do umowy zawieranej z wydawcą czasopisma

SHERPA/RoMEO

katalog umów między wydawcami a autorami prac;
umożliwia sprawdzenie polityki wydawców wobec autoarchiwizacji prac naukowych przez ich autorów w otwartych archiwach czy też repozytoriach;

wydawcy oznaczeni odpowiednim kolorem, zgodnie z polityką, jaką prowadzą wobec OA:

  • zielony – można archiwizować pre- i postprinty lub wersję wydawcy/PDF

  • niebieski – można autoarchiwizować postprinty

  • żółty – można autoarchiwizować preprinty

  • biały – autoarchiwizowanie niezezwolone

gdzie:
preprint – dokument przed procesem recenzji
postprint – dokument po przejściu procesu recenzowania

 

 

CYTOWANIE CUDZYCH PRAC

 

Użytkownikom wolno: "przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości" (art. 29 Ustawy). Należy pamiętać, że istnieje obowiązek podania nazwiska autora i źródła, które cytujemy.

Osoba, która naruszy ww. zasadę, podlega odpowiedzialności karnej, zgodnie z art. 115.1 Ustawy: "Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3".
 

 

PLAGIAT

 

Plagiatem według definicji z Encyklopedii PWN nazywamy "przywłaszczenie cudzego utworu, pracy naukowej, dzieła artystycznego  itp.; także zapożyczenie z cudzych dzieł podane jako własne i opublikowane pod własnym nazwiskiem; według prawa polskiego jest przestępstwem". Plagiat zawsze stanowi naruszenie autorskich praw osobistych.

Można wyróżnić dwa rodzaje plagiatu:

  • plagiat jawny – dosłowne przytoczenie tekstu jako własnego,

  • plagiat ukryty – przekształacenie cudzego utworu z zachowaniem głównego sensu. (zobacz >> pojęcie i rodzaje plagiatu).
     

 

POLECANE SERWISY PRAWNE

 

Rządowe Centrum Legislacji (RCL)
serwis zawierający elektroniczny Dziennik Ustaw i Monitor Polski

Internetowy System Aktów Prawnych (isap.sejm.gov.pl)
zawiera opisy bibliograficzne i teksty aktów prawnych opublikowanych w wydawnictwach urzędowych: Dzienniku Ustaw oraz Monitorze Polskim, wydawanych przez Prezesa Rady Ministrów.

Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia

Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Dzienniki Urzędowe, Dzienniki Unii Europejskiej (portal INFOR.PL)

Prawo autorskie i medialne
Portal Ministerstwa Kultury i Dziedzctwa Narodowego, który oprócz aktualnie obowiązujących przepisów zawiera m.in. orzeczenia sądów polskich w sprawach prawa autorskiego

Prawokultury.pl

Czytelnia Informacji Naukowej:
tel. 58 349 10 45
biblioteka.informacja@gumed.edu.pl

ZOBACZ TEŻ

 

Zasady przetwarzania danych osobowych w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym

Wobec wejścia w życie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Europy (EU) 2016/679 z dnia 17 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych Biblioteka Główna informuje, że:

1. Administratorem Pani/Pana danych osobowych jest Gdański Uniwersytet Medyczny z siedzibą w Gdańsku 80-210, przy ul. M. Skłodowskiej-Curie 3a,

2. Kontakt z Inspektorem Ochrony Danych Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego - Marek Rolewicz (iod@gumed.edu.pl),

3. Pani/Pana dane osobowe przetwarzane będą w systemie biblioteczno-informacyjnym Trójmiejskiego Zespołu Bibliotecznego (Akademia Muzyczna w Gdańsku, Akademia Morska w Gdyni, Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku, Gdański Uniwersytet Medyczny, Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku, Europejskie Centrum Solidarności) w celu umożliwienia korzystania z zasobów bibliotecznych na podstawie art. 6 ust.1 lit. A ogólnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych z dnia 27 kwietnia 2016 r.,

4. Pani/Pana dane osobowe nie będą ujawniane innym podmiotom, za wyjątkiem podmiotów upoważnionych na podstawie przepisów prawa, firmom windykacyjnym, firmom wspierającym obsługę informatyczną,

5. Pani/Pana dane osobowe przechowywane będą przez okres zgodny z odnośnikami prawa,

6. Posiada Pani/Pan prawo dostępu do treści swoich danych, prawo do ich sprostowania, usunięcia, ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, prawo do wniesienia sprzeciwu, prawo do cofnięcia zgody w dowolnym momencie,

7. Posiada Pani/Pan prawo wniesienia skargi do Urzędu Ochrony Danych osobowych, gdy uzasadnione jest, że Pani/Pana dane osobowe przetwarzane są przez administratora niezgodnie z ogólnym rozporządzeniem o ochronie danych osobowych z dnia 27 kwietnia 2016.,

8. Podanie danych jest dobrowolne, jednakże odmowa podania danych może skutkować odmową realizacji usługi.